Aşırı Heyecan Nedenleri Nedir ve Nasıl Yenilir?

Aşırı Heyecan Nedenleri Nedir ve Nasıl Yenilir? Heyecan, kişinin olay ve durum karşısında yaşayabileceği olağan bir duygudur. Heyecan sırasında kalp ritminin artması, vücut terlemesi, yerinde duramama gibi belirtiler de normal kabul edilir. Ancak bunu anormale taşıyan, belirtilerdeki aşırılık ve sürekliliktir. Yani aşırı heyecanlanmak, bireyin yaşantısında olumsuz durumlara sebep olduğunda sorun teşkil etmektedir. Bu da günlük işlevde azalmayla sonuçlanmaktadır. Peki aşırı heyecan neden olmaktadır ve nasıl yenilir bir inceleyelim.

Aşırı Heyecan Neden Olur?

Heyecanlanmak hayatımızın bir parçasıdır. Bizi harekete geçiren, bir adım öteye gitmemizi sağlayan ve yaptığımız şeyleri hevesle yapmamızı sağlayan bir duygudur. Bununla beraber kişiye canlılık katan bu duygu, aşırılığa kaçtığında bir adım öteye değil, bir adım geriye gitmemize sebep olur. Buna yol açan bazı sebepler vardır.

Sürekli hata yapmaktan korkmak:

Hata yapmak, bazı insanlar için doğrusunu bulmak için bir fırsattır. Ancak bazıları ise hata yapmaya korkunç gözle bakabilmektedir. Hata yapmak onlar için; bir daha toparlayamamak, işlerin bir daha eskisi gibi olmayacağına inanmak, her şeyin artık bitmesi gibi anlamlara gelmektedir. Ancak hata, kişiyi olgunlaştıran ve doğrusunu yapabilmek için açılacak bir yoldur. Kişi, hata yapmaktan korktuğu için normalin üstünde heyecanlanarak kendini kontrol edemez hale gelir.
Örneğin, topluluk önünde bir sunum yapacaksın. Günlerdir çalıştığın, üzerinde uğraş verdiğin çalışmayı topluluğa aktaracağın büyük gün geldi. Kulistesin ve sıranın gelmesini bekliyorsun. Elbette heyecan duygusuyla biraz telaşlı biraz gergin olabilir, avuçlarınızın terlediğini, kalbinizin duracak gibi attığını hissediyorsun. Ancak yine de sahneye alkışlar içinde yürüyor ve konuşmaya başlarken ne diyeceğini bilemez hissediyorsun. Sunumun devamında kendini öyle kaptırıyorsun ki heyecanlanmak yerini gurura bırakıyor. Bu yaşanan normal bir heyecanken, aşırı heyecanlanan kişi kendini ve vücudunu kontrol edemez. Çünkü zihni “ya yanlış bir şey söylersem”, “kesin rezil olacağım”, “ya her şey ters giderse”, “ya söylemem gerekenleri unutursam” gibi düşüncelerle doludur. Düşünceleri de kuliste nefes darlığı, kalp sıkışması, aşırı terleme, baş dönmesi, mide bulantısı gibi belirtiler yaşamasına sebep olabilir. Kontrol edemediği zihni ve vücudu, kişinin sahneye adım atamamasına bile yol açar. Ya da sahneye çıksa bile belirtiler eşliğinde performansında düşüş yaşayabilir.

Onaylanma ve reddedilme:

Kişinin sevdiği insanlar ve yakın çevresi tarafından onaylanma ihtiyacı ve mükemmelliyetçi ailelere karşı reddedilmekten korkması, bireyin heyecan duygusunda aşırılıklara sebep olabilir. Kendini kabullendirme çabası olan bireyin, en iyisini yapma çalışması duygularında bazen kontrolsüzlüğe, hata yapmaktan korkmaya neden olabilir. Sevilmek ve kabul görmek için büyük başarılara ihtiyaç duyan birey, yaşadığı olumsuz duygularla heyecanına yenik düşebilmektedir. Çünkü onun için başka bir yol yokmuşçasına davranmak, aşırı heyecanlanmasını tetikleyecektir.

Geçmiş travmalar:

Geçmişte yaşanılan travmalar, atlatılmadığı ve iyileştirilmediğinde günümüzde de etkisini sürdürür. Yaşanılan travma, tekrar tetiklenmesi ya da çağrıştırılması halinde kişide aşırı heyecan gözlenebilmektedir. Travmayı tekrar yaşıyormuş gibi hissettiği takdirde heyecanını kontrol edemeyebilir. Bu kontrolsüzlük ise şimdiye zarar vererek, travmanın güçlenmesine yol açabilmektedir. Çocukluk, ergenlik ya yetişkinlik dönemine göre yaşanılan her türlü travma, iyileştirilmediği takdirde duygularda aşırılıkla karşımıza çıkabilmektedir. Çözüme kavuşması için öncelikli olarak travmanın iyileştirilmesi, sonrasında heyecan duygusunun normal düzeyde tutulması sağlanabilmektedir.

Organik rahatsızlıklar:
Var olan organik rahatsızlıklar psikolojik rahatsızlıkları tetiklemektedir. Olumsuz duyguların vücutta yarattığı problemlerin yanında hastalıklar da psikolojik rahatsızlıklara sebep olmaktadır. İç salgı bezlerindeki kimyasal değişimin gerçekleşmesi heyecan duygusunun kontrolsüzlüğüne de sebep olmaktadır.

Aşırı Heyecan Nasıl Yenilir?
Bireyin heyecanını normalin üzerinde yaşaması elbette günlük hayatta işlevsizliğe sebebiyet vermektedir. Buna son vermek istiyor olabilir ve artık bu durumdan yorulmuş olabilirsiniz. Bazı yöntemlerle heyecanınızı kontrol etmeyi deneyebilirsiniz. Herkes için kendine iyi gelen yöntemlerde farklılık olabileceği gibi birkaç yöntem ekleyebilirim.

Tespit et!
En çok hangi zamanlarda, hangi durumlarda heyecan düzeyinde artış olduğunu not al. Seni en çok neyin ve neden heyecanlandırdığı üzerine bir süre düşün. Derecelendirme yapabilirsin. 1 ile 10 arasında heyecan düzeyini ölçebilir, 5’i normal heyecan olarak kabul edebilirsin. Hangi durumlarda 5’in üzerinde hissettiğini not alabilir ve bunu sık sık tekrarlayabilirsin. Şiddet düzeyindeki değişimi fark edebilirsin.

Hayal Et!
Her türlü senaryoyu hayal et. En kötü ne olabilir? Korkunç şeyler olduğunu, hata yaptığını hayal et. Sonrasında bu kötü tablodan sonra neler olabilir? İşlerin istemediğin şekilde gitmesi %50 ihtimal, peki diğer %50’lik kısımda iyi olan şeyleri de hayal edebilirsin. Düşüncelerimiz, duygularımızı şekillendirirken sadece olumsuzluğa odaklanıyor olabilirsin. Şimdi en iyi ihtimali düşün. Neden en iyi ihtimal gerçekleşmesin?

Kabul Et!
Her şey, her zaman iyi olmak zorunda değildir. İnsan olarak hata yapmak gayet normal ve olması beklenendir. Sahneye çıkıp yüzlerce cümle hatırlayıp yalnızca birini unutabilirsin. Gösteri sonunda insanlar seni tek bir hatanla hatırlamayabilir ve işler zannettiğin kadar kötüye gitmeyebilir. Gitmediği durumda hatalarımızı kabul edebilir ve bir sonraki için ders çıkarabiliriz. Nasıl düşünürsen, ona göre şekil alabilir. Korkma, çünkü hatayı herkes yapabilir.

Prova Yap!
Hayal ettiğin iyi ve kötü ihtimallerin provasını yap. Neler oluyor orada? Nasıl toparladığına ve nasıl lehine çevirdiğine odaklan. Her birini canlandır ve aslında zihninde döndüğü kadar korkunç olmadığını fark et. Başarabileceğine olan inancın, heyecan düzeyini kontrol edebilmeyi sağlayacaktır. İhtimallerin hangisi yaşanırsa yaşansın, ikisini de daha önce canlandırmış ve hesaplamıştın. Vakti geldiğinde, canlandırmanı gerçeğe dönüştür!

Uzman Desteği Al!
Yöntemler yeterli gelmediğinde uzman desteği alarak aşırı heyecanlanmanı yenebilirsin. Bilişsel davranışçı terapi, kısa süreli çözüm odaklı terapi sayesinde heyecanına olan bakış açını fark edip şekillendirebilirsin. Terapinin, aşırı heyecan üzerinde olumlu etkisi kanıtlanmış olup psikoloğun eşliğinde durumdan kurtulmak mümkündür.